M e r k e z .B a n k a s ı .B i l a n ç o s u

................................................... Aktif ......................................Pasif

...................................................döviz varlıklar ............................döviz yükümlülükler

...................................................tl varlıklar ...................................yurt dışına

...................................................kamuya nakit krediler ..................yurt içine

...................................................bankalara nakit krediler ................tl yükümlülükler (MB parası)

..................................................diğer krediler ............................... rezerv para

..................................................değerleme hesabı ........................ dolaşıma çıkan para (emisyon)

............................................................................ ........................ bankalar mevduatı (munzam+serbest)

........................................................................... ................... ..... banka dışı kesim mevduatı

........................................................................... ........... ............. fon hesapları

........................................................................... ............. ........... diğer

........................................................................... ......................... kamu mevduatı

........................................................................... ......................... açık piyasa işlemleri

Net iç varlıklar = tl yükümlülükler ( para arzı ) - net döviz varlıklar

Parasal taban = dolaşıma çıkan para ( emisyon ) + bankalar mevduatı ( munzam + serbest )

Para arzındaki artış oranı = enflasyon oranı + reel büyüme oranı

Merkez Bankası döviz sepeti = 1 dolar + 0,77 euro

Ekonominin 3 temel hedefi olan büyüme ve istihdam, ödemeler dengesi, fiyat istikrarının temininin sağlanabilmesi için uygulanan para ve maliye politikaları hedefe ulaşabilmek için temel araçtır. Merkez Bankası ise bu para politikasını tatbik etmekle yükümlüdür. Merkez Bankası bilançoları ise uygulanan para politikaları ve mali sistem sonucunda şekillenmektedir.

Para politikası, ekonominin ihtiyacı olan likiditenin sağlanması sorunudur. Merkez Bankaları ekonominin likidite ihtiyacını, yükümlülüklerinin dağılımını değiştirerek sureti ile sağlamaya çalışırlar. Bunları iç piyasaya verdiği kredilerin miktarını değiştirerek, piyasanın ihtiyacı olan dövizi satarak veya ihtiyaç fazlası dövizi alarak sağlamaya çalışır.

Merkez Bankaları doğal olarak aktiviteleri ile bilançolarının oluşumunu da etkilemektedir. Ayrıca, para politikasının etkin bir şekilde tatbik edilebilmesi ve parasal denetimin sağlanabilmesi için Merkez Bankasının elinde serbestçe kullanabilecekleri araçlar bulunmalıdır. Bunlar faiz ve likidite araçlarıdır.

Merkez Bankası, kendi aktivitesini gerçekleştirirken tatbik edeceği faiz nispetini kendisi tespit edebilmelidir. Ayrıca açık piyasa işlemleri ile de kısa vadeli faiz oranlarını yönlendirebilmelidir. Ayrıca Merkez Bankası, aktiflerini de serbestçe kontrol edebilmeli, bunların vade yapısı, kısa vadede tasfiye edilebilecek kadar kısa vadeli olmalıdır.

İşte Merkez Bankasını vaziyetlerden faydalanılarak, para piyasa ve politikalarının tatbiki ve takibini sağlayabilmek amacı ile 3 tablo oluşturulmaktadır.

1. Parasal Büyüklükler (Varlıklar/Yükümlülükler) Tablosu: TCMB nın para politikası uygulamasında hedeflediği büyüklükleri göstermektedir. Burada bazı kalemler netleştirilerek (Aktif- Pasif= Aktif, Pasif- Aktif= Pasif) verilmektedir.
2. Merkez Bankası Parası Tablosu: Bu tablo, Merkez Bankasının ulusal para cinsinden ekonominin tüm birimlerine olan yükümlülüğünü göstermektedir. Dolayısı ile Merkez Bankası parasının kaynaklarını ve bunların kullanımlarını takip etmek için kullanılmaktadır.
3. Analitik Bilanço Tablosu: Bu bilançoda ise kalemler toplam olarak düzenlenmektedir. Analitik Bilanço, finansman şekli ile bu finansman ile sağlanılan varlıkları göstermektedir. Ayrıca Analitik Bilanço, diğer iki tablonun çıkarılmasına da büyük kolaylık sağlamaktadır.

ANALİTİK BİLANÇOYU OLUŞTURAN KALEMLER

AKTİF KALEMLER

1. DIŞ VARLIKLAR: Merkez Bankasının uluslar arası ödemelerde kullanabileceği rezervlerin toplamı bu kalemi oluşturmaktadır. Altı alt hesabın birleşmesinden meydana gelmektedir.
   1. Altınlarımız ( Altın mevcudu ):

      aa- Uluslararası standartta olan ( tamamı Merkez Bankasına aittir)

      bb- Uluslararası standartta olmayan ( bir kesimi hazineye aittir. )

       

   2. Döviz Borçluları:

      ba- Konvertibl Döviz Hesapları

      bb- Konvertibl olmayan döviz hesapları

   3. Dahildeki Muhabirler: Yapılan muhabirlik anlaşması gereği olarak TL üzerinden TC Ziraat Bankasında bulundurulan mevduat ile yurt dışındaki muhabir bankalar nezrinde yabancı para olarak açılan depo hesaplarını göstermektedir.
   4. Dış Krediler ( İştirakler): TCMB nın yasa ile gerçekleştirdiği yurt dışı iştirakleri bu hesapta takip edilmektedir.
   5. Muvakkat Borçlar: Kamu ve bankacılığı ilgilendirmeyen TCMB nın çeşitli işlemleri nedeni ile alacaklı durumda olduğu kişi ve kuruluşların borçlarının izlendiği hesapları göstermektedir.
   6. Diğer Aktifler: Aktifte başka bir hesaba geçmesi gerekirken herhangi bir nedenle ait olduğu hesaba alınmayan, ilgili hesaba ait olduğu devre içersinde veya devre başında aktarılacak olan genelliklede Merkez Bankası iç işlemleri ile ilgili geçici işlemlerin takip edildiği, yabancı para cinsinden tutulan hesaptır.

    

2. İÇ VARLIKLAR
   1. Nakit İşlemleri:

      aa- Kamuya açılan krediler

      aaa- Hazineye verilen avanslar

      aab- Bankalara açılan Nakdi Krediler

      aac- Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna açılan Krediler

      aad- Diğer Kalemler

   2. Değerleme Hesabı: Merkez Bankasının üstlendiği kur riski nedeni ile uğradığı zararlar toplamıdır. Kur riski nedeni ile gelir elde edilmesi durumunda ise oluşacak bilançonun pasifinde görülecektir.
   3. İMF Acil Yardım Takip Hesabı: Hazinenin İMF den sağladığı rezerv pozisyonu burada gösterilmektedir. Bir başka anlatımla, hazinenin İMF den sağladığı imkanlar toplamı burada gösterilmektedir.

PASİF KALEMLERİ

1. TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜLÜKLERİMİZ
   1. Dış Borç Yükümlülükleri: Merkez Bankasının yurt dışına olan döviz borçlarını göstermektedir. Burada yurt dışında yerleşik vatandaşlarımızın açtıkları döviz hesapları da dahil olmak üzere TCMB yurt dışına olan döviz yükümlülüklerinin tamamı burada gösterilmektedir.

      Bilançoda bir bütün halinde görülmesine karşın bir kısım alt hesaplardan oluşmaktadır.

      1. Dış Krediler:Kredi anlaşmaları ve ticari senetler karşılığında yurt dışından temin edilen kredileri göstermektedir. Vadelerine göre Kısa ve orta ve uzun vadeli olarak ayrıma tabi tutulmaktadır.
      2. İthalat Akreditif Bedelleri. Döviz satışı yapılmış Akreditif bedelleri burada gösterilmektedir.
      3. Vadesi gelen Ödenecek senet ve havaleler burada gösterilmektedir.
      4. Muvakkat Alacaklılar: TCMB çeşitli işlemleri nedeni ile borçlu olduğu yurt dışında mukim kişi ve kuruluşlara olan borçlarının takip edildiği hesaplardır.
      5. Diğer Pasifler: Pasifte başka bir hesaba aktarılması gerekirken herhangi bir nedenle ait olduğu hesaba alınamayan, ilgili hesaba devre içersinde veya devre başında aktarılacak olan Merkez Bankası iç işlemleri ile ilgili geçici işlemlerin takip edildiği, yabancı para cinsinden tutulan hesaptır.
   2. İç Yükümlülüklerimiz: Döviz cinsinden takip edilen yurt içi borç yükünün takip edildiği hesaplardır. İki ana alt hesabı vardır.

   1. Döviz olarak takip edilen mevduat: TCMB nezdinde açtırılan Kamu kurum ve kuruluşları ile İktisadi Devlet Kuruluşlarına ait döviz hesaplarıdır. Birçok alt hesaptan oluşmaktadır.
   2. Bankaların Döviz Mevduatları: Gerek yurt içersindeki bankalar, gerekse yurt dışındaki bankaların TCMB nezdinde açtırdıkları hesaplar, yurt içi bankaların döviz hesaplarına karşılık yatırdıkları karşılık hesapları, valörlü döviz işlemleri ile Açık Piyasa İşlemleri (RÖPOR ALACAKLILARI Döviz Swap işlemleri ) doğan borçlar burada yer almaktadır.

2. MERKEZ BANKASI PARASI
   1. Rezerv Para
      1. Emisyon: Tedavülde bulunan banknot miktarını göstermektedir.
      2. Bankalar Mevduatı:

         ba- Bankalar zorunlu karşılıklar hesabı ( mevduat munzam karşılıkları)

         bb- Bankalar serbest mevduat hesabı. Bu hesap şu alt gruplardan oluşmaktadır.

         1. bba- Yurt içersindeki bankalar serbest hesabı

            bbb- Yabancı bankaların serbest hesabı

            bbc- Diğer işlemler (Valörlü işlemler )

      3. Fon Hesapları: Bu hesapta şu alt gruplar bulunmaktadır.
         1. ca- Tasarruf Sigorta Fonu Hesabı

            cb- Diğer fon hesapları

      4. Bankacılık dışı kesimin Mevduatı
         1. da- Kamu kesimi Mevduatı

            db- TCMB mensupları, elçilikler, vakıflar v.b.

            dc- Uluslararası Kuruluşlara ait hesaplar : İMF ve MİGA nın hesapları

      5. Diğer Merkez Bankası Parası
         1. Açık Piyasa İşlemleri : TCMB nın açık piyasa ve Bankalararası Para piyasası ve swap işlemleri nedeni ile olan borçlarını gösterir.
         2. Kamu Mevduatı:
         1. ba- Hazine ve katma bütçeli idareler hesapları

            bb-Kamu iktisadi Kuruluşları hesapları

            bc- İktisadi Devlet teşekkülü Hesapları

      bize analitik bilanço kalemlerini oluşturmaktadır. Hatta bu verilen doküman genişletilerek verildiği için bu kadar detay bilgi de görülmemektedir.

       

      Merkez Bankasının 05,10,2001 tarih itibari ile yayınladığı analitik bilançosu ve incelemesi ;

TC MERKEZ BANKASI ANALİTİK BİLANÇOSU ( MİLYAR TL)

AKTİF ------------------------------------------------------------------------------------------------ 60,034,667

1- DIŞ VARLIKLARIMIZ 38,128,889

2- İÇ VARLIKLARIMIZ 21,905,778

1. Nakit İşlemler

   a- Kamuya aç. Nak. Krd. 26,726,012

   b- Bank. Aç.Nak.Krd. 0

   c- T.M.S.F. Kul. Krd. 750,000

   d- Diğer Kalemler - 6,062,349

2. Değerleme Hesabı 301,481
3. İMF acil. Yar.Tak.Hes. (Hazine) 190,634

PASİF ------------------------------------------------------------------------------------------------ 60,034,667

1- TOPLAM DÖVİZ YÜKÜM 53,963,008

1. Dış Yükümlülükler 37,602,983
2. İç Yükümlülükler 15,360,025

ba- Döv.Ol.Tak.Ol.Mev. 4,338,161

bb- Ban.Döv.Mev. 11,021,864

2- MERKEZ BANKASI PARASI 7,071,659

1. REZERV PARA 7,321,266

   a- Emisyon 5,000,358

   b- Bankalar Mevduatı 2,111,923

   ba- Banlalar Zor.Kar. 1,437,564

   bb- Ban. Ser. Mev. 674,359

   c- Fon Hesapları 173,945

   d- Banka Dışı Kes.Mev. 35,040

     B- DİĞER M.B. PARASI -249,607

a- Açık Piyasa İşlemleri - 626,927

b- Kamu Mevduatı 377,320

USD KUR( AL+SAT) ------------------------------------------------------------------------------ 2 1,598,928 TL

Analitik Bilançonun ve diğer tabloların analizinde kullanılan bazı rasyolar aşağıda verilmiştir.

Dış Varlıklar / İç Varlıklar :

Emisyon / İç Varlıklar:

Nakit İşlemler / Merkez Bankası Parası

Serbest Mevduat / Merkez Bankası Parası

Açık Piyasa İşlemleri / Merkez Bankası Parası